به گزارش ابصارخبر به نقل از سبلانه، در 26 تیرماه سالروز تاسیس نهاد مقدس شورای نگهبان فرصتی فراهم شد تا با بیان برخی مطالب با این شورا که یکی از مهمترین و بلکه بزرگترین نهاد نظارتی در نظام جمهوری اسلامی است آشنا شویم :
- اصل 91 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: به منظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت با مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها شورایی به نام شورای نگهبان با ترکیب ذیل تشکیل می شود : الف) شش نفر از فقهای عادل و آگاه به مقتضیات زمان و مسائل روز انتخاب این عده با مقام معظم رهبری است ب) شش نفر حقوقدان در رشته های مختلف حقوقی از میان حقوقدانان مسلمانی که به وسیله رئیس قوه قضائیه به مجلس شورای اسلامی معرفی می شوند و با رأی مجلس انتخاب می گردند .
- مدت عضویت در شورای نگهبان به مدت شش سال می باشد ، چون نیمی از حقوقدانان و فقها در دوره اول بعد از سه سال استعفاء نموده اند، فلذا در هر سه سال تقریباً 3 نفر از فقها و سه نفر از حقوقدانان انتخاب می شوند و به این طریق در هیج زمانی و حتی برای یک لحظه کشور بدون شورای نگهبان نمی ماند
2- براساس اصل نود و سوم قانون اساسی ، مجلس شورای اسلامی بدون وجود شورای نگهبان اعتبار قانونی ندارد ، مگر در مورد تصویب اعتبار نامه نمایندگان و انتخاب شش نفر اعضای حقوقدان شورای نگهبان .
3- مصوبات مجلس شورای اسلامی برای انطباق با موازین اسلام و قانون اساسی برابر اصل 94 به شورای نگهبان ارسال می شود و شورا از تاریخ وصول حداکثر ده روز مهلت پاسخ دارد ، در صورت وجود مغایرت ، مصوبه مجلس برای اصلاح و تجدید نظر به مجلس عودت داده می شود و با تأیید ، مصوبه قابلیت اجرا پیدا می کند ، مهلت 10 روزی برای یک دوره 10 روزه دیگر قابل تمدید می باشد .
4- به لحاظ اینکه جمهوری اسلامی ایران یک نظام مکتبی است و مذهب و مکتب در چارچوب زندگی فردی و اجتماعی انسانها قرار دارد ، ترکیب شورای نگهبان طوری تنظیم شده است که مصوبات مجلس شورای اسلامی از حیث عدم مغایرت با شرع مقدس اسلام توسط فقهای شورا و از حیث عدم مغایرت با قانون اساسی توسط همه اعضاء مورد بررسی قرار می گیرد ،
5- علاوه بر وظیفه نظارت بر مصوبات مجلس ، شورای نگهبان دو مسئولیت دیگر نیز دارد : 1- برابر اصل 98 ق.ا تفسیر قانون اساسی بر عهده این شورا است و همچنین برابر اصل 99 نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری ، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آراء عمومی و همه پرسی را بر عهده دارد .
6- معمولاً در همه کشورهای جهان که سیستم حکومتی آنها از یک نظام حقوقی بهره می برد دو قانون وجود دارد: الف) قانون اساسی که به موضوعات بنیادین و اساسی جامعه می پردازد و اصول آن غیر قابل تغییر است ب) قانون عادی : که برای رفع نیازها و تنظیم امور جامعه توسط قوه مقننه و یا مجلس نمایندگان تصویب می شود ، به جهت اینکه نمایندگان مجلس قانونگذاری تحت تاثیر جریانات حزبی و سیاسی ، در تصویب قوانین عادی اصول اساسی پذیرفته شده در جامعه را در معرض تهدید و آسیب قرار ندهند در تمام کشورهای دموکراتیک نهادی برای نظارت بر مصوبات مجلس قانونگذاری پیش بینی شده است این مرجع نظارتی در برخی کشورها توسط مجلسی دیگر بنام مجلس سنا و در برخی کشورها توسط شورای قانون اساسی و در برخی دیگر تحت عناوین مختلف مطرح می باشد ، در هر حال درتمام کشورهای دارای مجلس قانونگذاری نهاد نظارتی بر آن هم وجود دارد .
7- در جمهوری اسلامی ایران از آنجا که به مجلس شورای اسلامی و آراء مردم اهمیتی ویژه داده شده و امام (ره) ، مجلس را در رأس تمام امور می دانست و از آن به خانه ملت یاد شده است و برابر اصل ششم اداره امور کشور با اتکاء به آراء عمومی است ، لذا کنترل مصوبات این مجلس (نمایندگان) توسط یک مجلس دیگر بنام ( سنا) که در نظام شاهنشاهی مرسوم بوده مردود اعلام شد و فقط از باب نظارت بر انطباق قوانین با شرع مقدس اسلام و قانون اساسی ،نهادی بنام شورای نگهبان پیش بینی گردید است .
8- در مجموع می توان گفت وجود شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی نه تنها یک ضرورت اجتناب ناپذیر در یک سیستم حقوقی مدرن می باشد ، بلکه اعتبار و اهمیت مجلس شورای اسلامی ،بعنوان تنها نهاد و مجلس برای قانونگذاری را بالا می برد .
نهاد مقدسی که به لحاظ ساختار و وظیفه سنگین نظارتی اش در طول تاریخ انقلاب ، مورد بیشترین هجمه ها ، توهین ها قرار گرفته است نهادی که توانسته است با احراز صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری و مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی مانع ورود افراد فاقد صلاحیت به این مراکز مهم تصمیم گیری شود .
به واقع شورای نگهبان ، وظیفه نگهبانی خود را تاکنون به نحو احسن انجام داده و نه تنها تابع احساسات و جریانات سیاسی و حزبی نشده ، بلکه فارغ از جو سازی های رسانه ای و اعمال قدرت و نفوذ افراد و جریانات به کار خود ادامه داده است .
26 تیرماه از این جهت که سالروز تشکیل و تأسیس این نهاد مهم نظارتی کشور است بر خود می بالد ، و می توان گفت که برای انقلاب 22 بهمن 57 ، دوازده فروردین از حیث ماهیت و 26 تیرماه از حیث حفاظت آن ، دو دستاورد مهم می باشد ،ضمن تبریک این روز به تمام اعضای این شورای محترم ، توفیق تمام اعضای این شورا و مجموعه قوه مقننه برای خدمت به نظام اسلامی و مردم را از خدواند متعال مسئلت می نماییم .
یادداشت : مهدی اسماعیلی؛کارشناس ارشد حقوق