تهديدات نرم و اثرگذاري آن در دانشگاه ها

به گزارش ابصارخبر، اكبر غاربي كلخوران نویسنده، محقق و مدرس دانشگاههای اردبیل در مقاله ای تحت عنوان «تهديدات نرم و اثرگذاري آن در دانشگاه ها با محوریت دینی» به تشریح ابعاد مختلف تهدیدات نرم دشمنان پرداخت و نوشت:اکنون که در دهه چهارم انقلاب اسلامی و در قرن بیست و یکم بسر می بریم، جهان با وارد شدن در عصر تکنولوژی و فناوری، وارد عرصه نوینی از رقابت ها و زورآزمایی ها شده است که پیدایش فضای مجازی و جنگ نرم يا تهدیدات نرم بر علیه برخی از کشورهای جهان سوم از جمله جمهوری اسلامی ایران از طرف قدرت های استکباری و در رأس آنها آمریکا، از پیامدهای این عصر جدید هست.

بطوریکه مقام معظم رهبری از سال 67 پس از پایان یافتن جنگ تحمیلی، بارها و بارها بدان اشاره فرموده اند. از جمله در سال 88 و در جمع فرهنگیان و شعر او اهالی فرهنگ به صراحت بدان تأکید فرمودند:

«جنگ نرم راست است، این یک واقعیت است، یعنی الان جنگ است، البته این حرف را من امروز نمی زنم، من از بعد از جنگ ـ از سال 67- همیشه این را گفته ام، بارها و بارها، علت این است که من صحنه را می بینم، چه کنم اگر کسی نمی بیند؟.........»

ایشان به یک واقعیت مهم و اساسی در کشور اشاره می فرمایند که بایستی محور برنامه ریزی های تمامی مسئولان کشور قرار گیرد و اینکه ما الان در جنگ قرار داریم و از آ ن به جنگ نرم تعبیر می کنند.

کلید واژه در جنگ نرم، که مدتی است با درایت مقام معظم رهبری در فضای سیاسی کشورمان مصطلح شده است از موضوعاتی است که با فضای مجازی و رسانه ای ارتباطی ارگانیک دارد و از آنجا که در سالهای پس از انقلاب، در دانشگاهها بعنوان یک هدف استراتژیک برای طراحان جریان های برانداز تلقی شده و مهمترین عرصه جنبش های انتقادی در بطن جوامع مدرن بوده اند و جنبش های دانشجویی بعنوان یکی از برجسته ترین جنبش های نوین اجتماعی معاصر، همواره مورد آماج طراحان و هدف  گذاران جنگ نرم قرار داشته، بعنوان موضوع حد فاصل دو بحث دانشگاه و تهدیدات نرم نقش ایفا می کند.

به همین خاطر طراحان میادین جنگ نرم، حساب ویژه ای بر روی اعضا و تشکلهای دانشجویی در دانشگاهها باز کرده اند و می کنند.

این مقاله سعی دارد ضمن بررسی و کاوش در ابعاد و جوانب مختلف زمینه ها و بسترهای تهدیدات نرم در مقوله ی جنگ نرم، اثر گذاری آن را در اقشار دانشجویی و فضای دانشگاهی مورد کنکاش و تحلیل قرار دهد.

تهدیدات نرم :(Soft tveamext)

لازمست قبل از اشاره به مفهوم «تهدیدات نرم» نگاهی گذرا و اجمالی به دو واژه « جنگ نرم» و «قدرت نرم» و «قدرت نرم» داشته باشیم و سپس به ادامه بحث بپردازیم.

«جنگ نرم  soft war» در حقیقت شامل هرگونه اقدام نرم افزارانه اعم از «روانی» ، «تبلیغاتی»، «رسانه ای» ، «فرهنگی» و «اجتماعی» است که جامعه یا گروه هدف را نشانه می گیرد و بدون درگیری سخت افزارانه و گشوده شدن آتش، رقیب را به انفعال یا شکست وا می دارد»

«قدرت نرم» «Power Soft» یعنی توانایی عمیق اراده به دیگران از طریق جلب نظر او و متقاعد ساختن او بدون استفاده از زور و فشار فیزیکی»

«جوزف نای» در کتاب قدرت نرم می گوید: «قدرت نرم عبارتست از توانایی کسب مطلوب از طریق جاذبه، نه از طریق اجبار و یا تطمیع».

و اما در خصوص تهدیدات نرم باید گفت، جنگ نرم دارای زمینه  و مقدمه مهمی است که از آن به «تهدید نرم» تعبیر می شود و «به مجموعه ای از آسیب های داخلی و طراحی های خارجی اطلاق می شود که به شکل برنامه ریزی شده یا بر اثر ندانم کاری و سوء مدیریت نهادهای مسئول کشور مورد تهاجم، زمینه ساز اثر بخشی ابزارهای دشمن در جنگ نرم شده و در نهایت به دگرگونی در رفتارها و هویت جمعی آن کشور منجر می گردد.[1]»

بعبارت دیگر «تهدید نرم عبارت است از مجموعه ای از اقدامات که موجب تغییر و دگرگونی در هویت فرهنگی و با هدف تأثیر گذاری بر ذهن ها و باورهای استفاده می شود.[2]» بطوریکه اگر جنگ نرم را بخواهیم در یک جمله تعریف کنیم عبارتست از «تغییر در افکار، اندیشه ها، باورها و اعتقادات».

دانشگاه :(Univercity) واژه «دانشگاه» یک مقوله «غربی» است که در تاریخ و فرهنگ کشور ما نیز از فرهنگ و نظام اجتماعی غرب اقتباس شده است و چارچوب و ساختار آن نیز بر اساس الگوهای غربی پایه گذاری شده است. لذا مشکلاتی که مدتهاست در عرصه دانشگاهی کشور، (صرف نظر از فواید و محاسن آن) با آن دست به گریبان هستيم، بخاطر تفاوتهایی است که میان نظام آموزش غرب و فرهنگ اسلامی کشور ما وجود دارد. چرا که در نظام آموزش کشور ما میان آموزه های علمی و دینی و نیز تعلیم و تربیت یک پیوستگی عمیق وجود دارد. بطوریکه قرآن کریم می فرماید: «هوالذی بعث فی الامبین رسولاً منهم یتلوا علیهم ایاته و یزکیهم و يعلمهم الکتاب و الحکمه ...»(جمعه / 2).

ولی در فرهنگ و نظام آموزش غرب فاصله بین تخصص علمی و تعهد دینی، ضعف پایبندی و تقیدات شرعی، فاصله گرفتن از دغدغه های اخلاقی و.... از مهمترین وجوه تمایز با فرهنگ غنی اسلامی کشورمان می باشد.

لذا یکی از مهمترین دلایل «اسلامی شدن» دانشگاهها که مقصد و هدف نهایی نظام آموزشی و دانشگاهی جامعه ماست از همین تفاوتها و دغدغه ها سرچشمه می گیرد و هر چند نظام آموزشی و دانشگاهی بطور کلی مطلوبیت است اما ضرورت دارد که ساختار فرهنگی و آموزشی آن مبتنی بر رویکردها و تعالیم و ارزشهای اسلامی چیده شود. منتهی در این رابطه نیاز به گروه بندی یکسری متغیرها و عوامل برحسب «تهدید» یا «فرصت» است که بایستی در جای خود بحث شود.

پرداختن به مبحث «تهدیدات نرم و اثرگذاری آن در دانشگاه» بخاطر ان است که زمینه های «تهدید نرم» در میان دستگاههای مسئول در حوزه دانشگاهی باز شناسی و بازخوانی گردد و یافته های راهگشایی را پیش روی نظام دانشگاهی، در مقابله با «تهدیدات نرم» دشمنان قرار دهد. چرا که بدون تردید در اهمیت و ضرورت جایگاه دانشگاه بعنوان نقطه عطف تمامی مسایل حساس از جمله: سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هیچ حرف و حدیثی نیست و هر گونه برنامه ریزی و سازماندهی فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جامعه از محیط های مختلف علمی و فرهنگی از جمله دانشگاهها و مراکز آموزش عالی سرچشمه می یگرد.

بطوریکه دانشگاهها از بدو تأسیس تاکنون بعنوان قلب تپنده و منشأ بسیاری از تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جوامع مختلف بوده اند. بنابراین در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به تأثیرات شگفت انگیز آن در جامعه، اگر در دانشگاه بر اساس فرهنگ و سیاستگذاری های غربی پیش رود به طبع جامعه نیز همین مسیر را خواهد پیمود و انحطاط یا پیشرفت جامعه نیز که متأثر از دانشگاهها و مراکز علمی است معین خواهد شد و گرایشها و بینش های اعتقادی، فرهنگی و سیاسی جامعه نیز بر همین اساس رقم خواهد خورد.

دانشجو و جنبشهای دانشجویی:

دانشجویان افسران جوان جنگ نرم در عرصه دانشگاه به عنوان خط مقدم جنگ نرم، بخشی از نخبگان فضای سیاسی کشور را تشکیل می دهند که بنا به دلایل متعدد، بیشترین ارتباط را نسبت به سایر اقشار جامعه با فضای مجازی داشته و بیشترین نقش اساسی و کلیدی را در مسايل سیاسی و اجتماعی ایفا می کنند. و بدون تردید دانشجویان را می توان جزو اولین و پیشتاز ترین مخاطباتی دانست که بخاطر ارتباط ارگانیک و تنگاتنگی که با فضای مجازی دارند و بیشترین تأثیرات سیاسی و فرهنگی را روی افراد جامعه دارند، همواره مورد طمع طراحان جنگ نرم و مورد حمله «تهدیدات نرم» قرار می گیرند.

دانشجویان افراد نوگرای جامعه هستند که بعنوان «نهادهای نوگرایی در جامعه» و «طبقه جدید متوسط اجتماعی» که مقام معظم رهبری در فرمایشات خود از دانشجویان بعنوان «افسران جوان میدان جنگ نرم» نام می برند.

تهدیدات نرم و اثر گذاری آن در دانشگاه:

در قرن اخیر جنبش های دانشجویی در جوامع مختلف همواره بعنوان یک نیروی پیشتاز و تأثیرگذار در روند روشنگری و هدایت افکار و اذهان عمومی جامعه در جهت دفاع از حقوق مردم و نقد قدرت نقش اساسی ایفا کرده اند.

در کشور ما نیز جنبش های دانشجویی بعنوان قشر روشنفکر جامعه و موتور محرک جنبش های آزادیخواه و مستقل و فراجناحی نماد حرکت های حق طلبانه در راستای حفظ و دفاع از منافع ملی و احقاق حقوق مردم نقش داشته اند که اگر با اهداف اصلاحی و به دور از رنگ و بوی حزبی و جناحی و با ماهیتی مستقل و دیدگاهی فراتر از جریان ها و احزاب سیاسی عمل کنند و در راستای آرمانها و ارزشهای حق طلبانه و اسلامی فعالیت داشته باشند. نه تنها «تهدید» بشمار نمی روند بلکه «فرصتی» برای حاکمیت قانون بشمار می روند. چرا که دانشجویان به عنوان جوانان نخبه جامعه، اداره آینده مملکت را بعهده خواهند داشت.

هر چند شاید به اقتضای سن و موقعیتشان گهگاهی دست به خطاهایی بزنند، بطوریکه 16 آذر 1332 که منجر به شهادت سه تن از دانشجویان پیرو خط امام، شهیدان شریعت رضوی ، قندچی  و بزرگ نیا انجامید نقطه عطفی برای جنبش دانشجویی کشور ماست و اوج فعالیت گسترده و تأثیرگذاری عمیق جنبش های دانشجویی در ایران به سال 1357 مربوط می شود که با حرکت حق طلبانه به رهبری معمار کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (ره) منجر به و پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و برقراری نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران شد.

حال با توجه به پتانسیل و اعتباری که دانشجویان و دانشگاهیان در بین اقشار مختلف جامعه دارند همواره مورد طمع صاحبان قدرتهای داخلی و خارجی به خصوص احزاب و گروههای سیاسی و مهمتر از همه مورد «تهدید نرم» قرار می گیرند و متأسفانه به دلیل شرایط اجتماعی و فضای سیاسی آلوده و ناهنجاریهایی که در اثر تنگ نظري ها و انحصار طلبی های برخی گروهها و جناحهای سیاسی که مورد حمایت دشمنان خارجی هستند، همواره دستخوش فراز و نشیب هایی می گردند که خسارات جبران ناپذیر آن در خور توجه است که مهمترین بستر و ابزار «تهدیدات نرم» بشمار می رود.

از طرف دیگر پیدایش فضاهای مجازی که مهمترین بستر و ابزار «تهدیدات نرم» بشمار می رود، عرصه فعالیت را برای فضاهای حقیقی تنگ کرده است و منجر به پیدایش «گروههای مرجع جدید» شده است و در این میان، دانشجویان بعنوان یک گروه فرهیخته اجتماعی و بخشي از نخبگان فضای سیاسی کشور که به دلایل متعددی بیشترین گشت و گذار را در این فضاهای مجازی دارند، نقش کم نظیری را در رابطه با بسترسازی «تهدیدات نرم» ایفا می کنند.

همچنین روح تحول خواه و نوگرای جنبش های دانشجویی با روند رو به شتاب در جهت ایجاد تغییرات و تحولات در عرصه تکنولوژیک، می تواند زمینه های «تهدیدات نرم» را در محیط دانشگاه فراهم سازد.

و نیز اینترنت که در حال حاضر بیشترین و مهمترین منبع تحقیقات دانشجویی را تشکیل می دهد، ناخواسته دانشجویان را با فضاهای مجازی مرتبط می سازد و تغییر رسانه های سنتی به رسانه های مجازي و پيدايش رسانه هاي جديد که مهمترین ابزار جنگ نرم و تهدیدات نرم بشمار می روند، مانند هر پدیده نوظهور، مهمترین منبع خبری افراد نوگرا و تحول خواه جامعه را تشکیل می دهد و همین مقوله زمینه ساز تهدیدات نرم در دانشگاهها می گردد.

یکی دیگر از اثرگذاری تهدیدات نرم در دانشگاهها، «ایجاد تمایلات سیاسی در نهادهای مرتبط با آموزش مدرن است. چرا که هم دانشجویان در فعالیتهای سیاسی خود بی نیاز از تئوری نیستند و هم سران روشنفکری سیاسی برای آزمون نظریه ها و تئوری هایشان مخاطبان و حاملانی بهتر از دانشجویان نمی یابند و یک رابطه و پیوند ارگانیک بین آنان برقرار می گردد.

علاوه بر اینها یکی از زمینه سازترین عوامل که بطور ناخواسته پتانسیل لازم را در محیطهای دانشگاهی برای «انقلاب و تهدیدات نرم» فراهم می سازد، محتوای دروس و منابع درسی برخی از رشته های علوم انسانی از جمله هنر، فلسفه تاریخ و جامعه شناسی است که در مراکز دانشگاهی کشور، محتوا و منابع اغلب این دروس، نوعی تناقض ذاتی با ارزشهای اسلامی و انقلاب دارد و دانشجویان جوان از بدو ورود به به دانشگاه با ارزشهای مکاتب غربی به جای ارزشهای مکتب اسلام آشنا شده و لوازم فکری و اندیشه های آنان را جایگزین می سازند بنابراین از همان ابتدا ذهنیت جوان تحصیلکرده با معیار مکاتب غربی ساخته می شود و قطعاً اصالت اندیشه فکری را نیز در این خصوص نباید از نظر دور داشت و در تئوریهای خویش بسیاری از مبانی فکری خود را برای گذر از فیلترهای آن مجلات خارجی بر پایه مبانی و ارزشهای غربی استوار می سازند، بطور قطع با چنين برنامه ريزي هايي به اهداف مورد نظر خود مي رسند.

جالبتر اینکه پژوهشگران و اساتید و دانشجویان ایرانی برای ارتقای علمی می بایست مقاله ای را در مجلات علمی خارجی داشته باشند که در این راستا یک تجدید نظر علمی و حساب شده در ارائه واحدهایی که مبانی فکری دانشجویان را ارزشهای اسلامی تشکیل دهد،  ضروریست.

توجه به یک نکته ديگر ضروریست و آن اینکه، ایجاد درگیری و اغتشاش و به تعطیلی کشاندن دانشگاهها و ایجاد ناآرامی و سلب امنیت در جامعه و ناامید ساختن ملت و تضعیف حاکمیت مهمترین خواسته دشمنان خارجی و ایادی داخلی آنهاست. لذا به همین خاطر مقام معظم رهبری با احساس این خطر در سخنرانی ماه رمضان خود در جمع دانشجویان می فرمایند «مبادا دانشگاه تحت تأثیر قرار گیرد، مبادا کارهای علمی دانشگاه متزلزل شود، مبادا آزمایشگاههای ما، مراکز تحقیقاتی ما دچار اسیب شود، دشمن ها دوست می دارند دانشگاه ما، یک مدتی لااقل دچار تعطیلی و شبهه و اختلافات گوناگون باشد.»

همچنین معظم له می فرمایند: «مخدوش نمودن نشانه های امید و تبدیل آنها به نشانه های یأس و تردید و القای بن بست و سیاه نمایی و در نهایت گرفتن پویایی جامعه یکی از خطوط مخالفان است.

البته هر چند بعید به نظر می رسد که دانشجو و تشکلها و جریانات دانشجویی خود خواسته به سمت دشمنان خارجی و معاندین سوق پیدا کنند ولی باید یاد آور شد، علاوه بر گروههای «پیوند» یعنی همان گروههایی که مقام معظم رهبری از آنان بعنوان «صحنه گردانان داخلی دشمن» نام می برند که خود خواسته در راستای اهداف دشمن حرکت می کنند، بسیاری از گروهها و تشکلات دانشجویی از روی ناآگاهی در دام آنان گرفتار می شوند و دشمن از راههای مختلف از جمله موارد ذیل وارد دانشگاهها می شوند:

1. نشریات دانشجویی
2. تشکلهای مختلف دانشجويي
3. تشکلات صنفی دانشجویی
4. کانونهای مختلف دانشجویی
5. نفوذ در میان اساتید (بعنوان فرماندهان جنگ نرم)
6. توجه و جذب نیرو از میان دانشجویان جدیدالورود
7.  نفوذ در میان اساتید (بعنوان فرماندهان جنگ نرم)
8. گروههای پیوند و ایادی داخلی آنها

البته باید توجه داشت که نباید بخاطر جلوگیری از ورود و نفوذ دشمن به جريانات و تشکلهای دانشجویی، باعث تعطیلی و سست کردن این تشکلها و گروههای دانشجویی شد چرا که باعث رکود سیاسی می گردد در حالیکه ما برای به صحنه آوردن دانشجویان به نشاط سیاسی در دانشگاه نیاز داریم.

یکی از راهکارهای مبارزه با تهدیدات نرم دشمن در جامعه دانشگاهی، تقویت ایده  «وحدت حوزه و دانشگاه» است، چرا که «نظام حوزوی» با ساختار ارزنده و ارزشی که دارد و در «نظام دانشگاهی» به چشم نمی خورد می تواند تأثیر گذار باشد.

تهدیدها:   

جهت آشنایی با انواع متغیرهای بازدارنده یا بعبارتی «تهدیدهای نرم» در فضای دانشگاهی می توان به موارد ذيل اشاره كرد:

1. ترویج برخی گرایشها و مکاتب فکری مانند ناسیونالیسم، لیبرالیسم، مارکسیسم، فمنیسم، سکولاریسیم و...
2. دین گریزی جوانان
3. ضعف فکری تشکلهای دانشجویی و رکود سیاسی در میان آنان
4. وجود زمینه های تنش و آشوب در میان عناصر وابسته به «انجمن های اسلامی سابق»
5. ضعف سیاستگذاری های فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
6. ضعف در عملیاتی و اجرایی نمودن منویات و رهنمودهای مقام معظم رهبری
7. عدم هدایت درست جنبش ها و تشکلهای دانشجویی
8. سوء استفاده احزاب و گروههای سیاسی از دانشجویان و تشکلات دانشجویی
9. رصد و جذب دانشجویان از طریق عناصر و روشنفکران وابسته
10. تهاجم فرهنگی از طریق فضاهای مجازی و ناهمسو
11. ضعف در «نظام های تربیتی خانواده ها»
12. ضعف در برگزاري كرسي هاي آزادانديشي كه مورد تاكيد مقام معظم رهبري(مدظله العالي)نيز مي باشد.

نتيجه گيري:

با مباحثي كه در خصوص تهديدات نرم و اثرگذاري آن روي دانشگاهها انجام شد، نتيجه مي گيريم، تهدیدات نرم یک فرآیند اقتضایی است که با رصد نمودن نقاط ضعف جامعه و بنا به اقتضای شرایط جدید در اهداف، ابزار و شیوه ها تجدید نظر می نماید و مدیریت هوشمندي پشت سر آن قررا گرفته، آن را هدایت می کند و مورد اشارات و تاكيدات مقام معظم رهبری نيز از سال 67 مي باشد. و بنا به فرموده معظم له، دانشجویان افسران جوان جنگ نرم در عرصه دانشگاه به عنوان خط مقدم جنگ نرم قرار دارند.

تهدیدات نرم با ابعاد گسترده و چند بعدی که دارد از طریق فضای مجازی و رسانه ای وارد کشورهای مورد هدف شده، برنامه های خود را در جنبه های مختلف اجرا می کند و شامل مجموعه ای از آسیب های داخلی و طراحی های خارجی است که به شکل برنامه ریزی شده و یا سوء مدیریت نهادهای مسئول کشور مورد تهاجم، زمینه ساز اثر بخشی ابزارهای دشمن و در نهایت به دگرگونی در رفتارها و هویت جمعی آن کشور می گردد.

اكنون، با عنایت به اینکه دانشگاه بعنوان قلب تپنده جامعه و منشاء بسیاری از تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و نقطه عطف تمامی مسایل حساس جامعه هست و دانشجو بعنوان نماد نوگرایی جامعه و بخشی از نخبگان فضای سیاسی کشور و بعنوان یک نیروی پیشتاز و  تأثیر گذار در جامعه در قالب جنبش و تشکلهای دانشجویی و به دلیل ارتباط ارگانیکی که با فضای مجازی و رسانه ای و منابع مرجع دارند مورد توجه و هدف طراحان جنگ نرم قرار می گیرند و هر گونه برنامه ریزی و سازماندهی از محیط های علمی و دانشگاهی سرچشمه می گیرد.همچنين انحطاط و پیشرفت جامعه نیز متأثر از دانشگاههاست. لذا با شناسایی زمینه ها و کسب یافته های راهگشا، مي توان تهدیدات نرم دشمن را خنثی يا بي اثر و يا حداقل كم اثر ساخت. از جمله با استفاده از الگوهای رشد در دانشگاهها و اسلامی کردن آن که مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز هست، ارتباط با مراکز دینی بالاخص تقویت «وحدت حوزه و دانشگاه»، ، افزایش بصیرت و آگاهی، حفظ باورهای اعتقادی، مذهبی، آداب، رسوم، فرهنگ ملی و دینی جامعه، تقویت بینش های اعتقادی دانشجویان، تحقق جنبش نرم افزاری و تحقیق و پژوهش در خصوص دروس علوم انسانی و تغییر در وضعیت آموزشی دانشگاه ها و مراكز آموزشی، و تلاش در هدایت آنان در راستای حرکت های فراجناحی و مستقل و با اهداف اصلاحی، ایجاد نشاط سیاسی و دور شدن از الگوهای غربی و... مي توان اثرات تهدیدات نرم را خنثی نموده، یا کاهش داد.

   منابع :

1. قرآن كريم
2. رنجبران داود، جنگ نرم، ساحل اندیشه، تهران، 1388
3. جنگ نرم در دهه چهارم، امکان و امتناع، فصلنامه مطالعاتی سیاسی، شماره33
4. جوانی عبداله، تهدید نرم و راهبردهای مقابله با آن، فصلنامه میثاق شماره 1 و 2
5. حسين زاده حميد، وظيفه دانشجويان در جنگ نرم، روزنامه رسالت، شماره 7181، تاريخ 26/10/89، ص 7
6. عبداللهي محمد، نقش دانشگاه در جنگ نرم، www.pjoohe.com
7. باشگاه اندیشه ( www.bashgah.net )
8. www.aftabir.com